In 2019 en 2020 groeven archeologen van ADC ArcheoProjecten en Archol BV een omvangrijk nederzettingsterrein uit de Bronstijd in Hoogkarspel op. Ze groeven op bekende gronden: ten zuiden van de Streekweg deden archeologen van de UvA hier al zo’n 60 jaar geleden spectaculaire ontdekkingen. Met de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Reigersborg Zuid V, kregen we de mogelijkheid in dit bronstijd walhalla nader onderzoek te doen. En met spectaculaire resultaten! Vorige maand werd het onderzoeksrapport door Wouter Roessingh van ADC ArcheoProjecten gepresenteerd aan wethouder Marcel ten Have van de gemeente Drechterland.
Het gebied ten zuiden van de Streekweg is rijk aan bronstijdarcheologie. Hier werden in de jaren 60 van de vorige eeuw de eerste nederzettingssporen uit de Bronstijd onderzocht. Die opgravingen, die bekend staan als die van Hoogkarspel-Tolhuis, hebben laten zien hoe omvangrijk het in de Bronstijd gecultiveerde land kon zijn. Dat landschap bestond uit vele dorpjes met boerderijen die onderling verbonden én gescheiden waren door een verkavelingssysteem van vele honderden meters lang. Naast sporen van nederzettingen zijn hier ook grafheuvels uit de Bronstijd aangetroffen. In 2014-2015 zijn in het kader van de aanleg van de Westfrisiaweg nog enkele grote opgravingen uitgevoerd ten zuiden van de Streekweg. Ook hierbij werden vele boerderijen en greppels uit de Bronstijd aangetroffen.
Het onderzoek van Reigersborg Zuid V bevindt zich in het centrum van dit cultuurlandschap en we hebben weer een groot deel van dit landschap in kaart kunnen brengen. Het veldonderzoek was vooral gericht op huisplaatsen, erven, grafstructuren en contexten uit de Late Bronstijd. Het ontrafelen van de ouderdom en fasering van structuren vormde een belangrijk onderdeel van het onderzoek. De studie van oversnijdingen van grondsporen gecombineerd met een uitgebreid 14C-onderzoek heeft ons beter inzicht gegeven in de datering van het hele terrein.
In de tweede helft van de Midden-Bronstijd was het terrein bewoond, ongeveer tussen 1450 en 1250 v. Chr. Dit blijkt uit de uitkomsten van het 14C-onderzoek van de huisplaats van Reigersborg. In deze periode bevonden zich ten zuiden van de Streekweg ook akkers en grafheuvels, dat heeft het onderzoek uit de jaren 60 uitgewezen. Het 14C-onderzoek in Reigersborg heeft uitgewezen dat veel contexten aan het einde van de Midden-Bronstijd of begin van de Late Bronstijd dateren, tussen ongeveer 1200 en 1000 v. Chr. En dat is bijzonder, omdat we er tot voor kort vanuit gingen dat in deze periode de bevolkingsdichtheid wat was afgenomen. Die aanname was echter gebaseerd op te weinig absolute dateringen en het onderzoek in Reigersborg laat (samen met recent onderzoek op andere West-Friese bronstijdterreinen) zien dat de regio ook aan het einde van de Midden-Bronstijd en het begin van de Late Bronstijd volop bewoond werd.
In de loop van de Late Bronstijd treden er enkele veranderingen op in de regio. Niet alle gebieden zijn meer goed bewoonbaar of toegankelijk, vermoedelijk als gevolg van vernatting. Men trekt zich meer terug op de wat hoger en beter ontwaterde delen in het landschap. Zo’n gebied vinden we ook direct ten zuiden van de Streekweg. Hier bevindt zich een wat hoger gelegen langgerekte smalle oost-west rug in het landschap en in de Late Bronstijd (vanaf omstreeks 1000 v. Chr.) zijn dit de plaatsen waar werd gewoond. Het zijn woonplaatsen omgeven door een grote hoeveelheid greppels. De boerderijen stonden mogelijk zelfs op opgebrachte grond.
Tijdens het onderzoek in de jaren 60 en 70 werden al vier van deze erven ten dele onderzocht. Met het onderzoek van Reigersborg kon de lay-out van twee van deze erven nader worden onderzocht en met het 14C-onderzoek konden beide erven nu voor het eerst goed worden gedateerd. Een vijfde erf kon tijdens de opgraving nog beter worden onderzocht. In twee greppels van dat erf werden zeer veel vondsten gedaan. Hierdoor hebben we nu voor het eerst een fraai overzicht gekregen van het aardewerk servies waarover men in de 10e en begin van de 9e eeuw v. Chr. beschikte. Ook aan het einde van de Late Bronstijd werd het terrein nog bewoond, daarop wijzen enkele 14C-dateringen uit contexten die verspreid op het terrein voorkomen.
Het onderzoek in Reigersborg kan in meerdere opzichten bijzonder worden genoemd. Vanuit wetenschappelijk oogpunt hebben we veel nieuwe kennis verkregen over de West-Friese bronstijdgemeenschappen die hier leefden. Zo hebben we door de absolute dateringen een beter beeld van de ouderdom van de bewoningssporen en de verschillende faseringen in het gebied. Ook hebben we voor het eerst een goed overzicht van het aardewerk servies uit enkele contexten uit de 10e en begin van de 9e eeuw v. Chr. De omvang van het in de Bronstijd gecultiveerde land ten zuiden van de Streekweg is door het betrekken van de oude onderzoeksresultaten ook duidelijk geworden. Nieuw daarbij is dat we oude luchtfoto’s hebben ‘onthoekt’ en de daarop zichtbare grondsporen uit de Bronstijd konden we plotten ons overzicht. Naast deze inzichten heeft het onderzoek in Reigersborg er ook voor gezorgd dat er een blijvende herinnering aan dit rijke verleden is voor de nieuwe bewoners van de wijk. Straatnamen refereren naar het bronstijdverleden, er was een tentoonstelling en er is over de opgraving veel gecommuniceerd in de media. We hebben in Reigersborg ook voor het eerst geëxperimenteerd met een zogenaamde deep-map. Student Maaike Honshorst heeft vele bewoners van Hoogkarspel gesproken over hun ervaringen en herinneringen met de plek waar we onderzoek deden. Dit leverde veel nieuwe informatielagen op, waardoor de geschiedenis van het gebied meer gelaagd, rijker en toegankelijker is gemaakt.
(hiervoor kan gratis een account worden aangemaakt)
