Ik gebruik terra sigillata dus ik ben Romeins?
Archeoloog bij ADC ArcheoProjecten en PhD kandidaat aan de Universiteit Leiden Roderick Geerts doet onderzoek naar de vervanging van lokaal handgevormd aardewerk door geïmporteerd of op de draaischijf vervaardigd aardewerk tijdens de Romeinse periode in de lage landen.
In de Romeinse tijd (grofweg 20 BC – AD 450) is er een grote verandering in de materiële cultuur van de Lage Landen waar te nemen. Dit proces kan gevolgd worden door bijvoorbeeld de vervanging van de lokale handgevormde aardewerktraditie met geïmporteerd of op de draaischijf vervaardigd aardewerk, dat veelal als een duidelijk resultaat van Romanisering gezien werd. Het proces waarbij de inwoners van de Lage Landen meer Romeins worden door het gebruik van andere en nieuwe materiële cultuur.
Handgevormd aardewerk uit Zuid Holland (foto: ADC ArcheoProjecten)
Roderick Geerts: “In mijn onderzoek zal ik dit fenomeen onderzoeken, om te zien wat er precies gebeurde, wanneer en of Romanisering inderdaad afgelezen kan worden aan de hoeveelheid ‘nieuw’ aardewerk mensen gebruikten. Om een hedendaagse parallel te gebruiken: wij zijn ook niet Zweeds omdat we IKEA meubelen thuis hebben staan. En dat geldt net zo goed voor het verleden. De meest bekende Romeinse aardewerkcategorie, terra sigillata, is in zichzelf niet een graadmeter van Romanisering. Aardewerk distributie en productie is een gecompliceerd proces met, zeker in het geval van terra sigillata, handelsnetwerken over heel Europa en specifieke afzetmarkten. Het samenspel van diverse aardewerkcategorieën, hun verspreiding en het moment waarop ze in zwang komen zijn belangrijke factoren binnen de veranderende objectscapes.”
Gedraaid en geïmporteerd aardewerk uit een graf in Gelderland (foto: ADC ArcheoProjecten)
Middels de studie van de veranderende objectscapes kunnen die veranderingen bestudeerd en vergeleken worden, binnen de Romeinse tijd. Een objectscape is per definitie een term die alle materiële cultuur incorporeert, maar in deze studie zal het aardewerk als een pars pro toto gebruikt worden omdat het aan verandering onderhevig is en op de meeste vindplaatsen in grote hoeveelheden terug gevonden wordt. Zoals hierboven aangegeven is er inderdaad een ontwikkeling van lokaal handgevormd aardewerk naar het gebruik van, en zelfde regionale productie, gedraaid aardewerk. Deze nieuwe gedraaide potten laten zowel een assimilatie van nieuwe en traditionele vormen zien en beide bestaan naast elkaar. Dit proces laat zien dat mensen en objecten met elkaar verbonden zijn, elkaar beïnvloeden en veranderen. Nieuwe materiële cultuur beïnvloed de inwoners, niet alleen om de objecten te verkrijgen maar om ze in hun dagelijks leven te gebruiken, ook door middel van namaken of imiteren. Bijvoorbeeld glazen ribkommen, die in de pre-Romeinse Lage Landen niet voorkwamen, worden in handgevormd aardewerk geïmiteerd. Daardoor wordt deze vorm en mogelijk nieuwe eetgewoonten, aangezien kommen in de IJzertijd minder voorkomend zijn, aan het dagelijks leven toegevoegd. Hetzelfde gebeurde ook met de terra sigillata, die vormen worden ook geïncorporeerd in het regionale vormenspectrum, en er zijn zelfs handgevormde imitaties van terra sigillata bekend.
Glazen ribkommen (links) en handgevormde imitaties (rechts) (afbeelding: Hegewisch 2005)
De chronologische ontwikkeling van dit fenomeen en de veranderingen in het algemeen vormen de basis van mijn onderzoek, en maken het mogelijk om de veranderende tradities in de aardewerkproductie in meer detail te volgens en daarmee de culturele veranderingen en Romanisering van de Lage Landen te bestuderen. De wederzijdse invloed die mensen en objecten op elkaar hebben is vrij duidelijk, zoals de aangehaalde voorbeelden laten zien. De exacte timing en ontwikkeling van deze veranderingen zullen een gedetailleerder beeld laten zien van de Romanisering en de incorporatie van de nieuwe materiële cultuur in de Lage Landen.