Een knuppel voor het hoenderhok?
Op Eigen Houtje – Een houtvondst in de schijnwerpers, Aflevering 5
Houten voorwerp gevonden tijdens archeologisch onderzoek in Heiloo. Foto’s: J. de Koning, Hollandia Archeologen
Een tijdje geleden mochten we dit aparte voorwerp onderzoeken, dat tijdens opgravingen in Heiloo tevoorschijn kwam uit een greppel uit de Midden-Bronstijd. Het is een zwaar eikenhouten werktuig van totaal ruim 50 cm lengte, met een ergonomisch gevormde steel. Je zou het een knots of knuppel kunnen noemen, ook al geeft dat weer associaties met primitieve oermensen... Wat men er mee heeft gedaan is moeilijk te achterhalen, maar met het dikke uiteinde kun je in principe aangepunte staken voor een vlechtwerkwand de grond in slaan. Het is ook mogelijk dat er iets mee is gestampt of gekneusd, zoals plantaardig voedsel. Omdat het blad aan de ene zijde lijkt te zijn uitgehold (of beschadigd?), kan het werktuig tevens zijn gebruikt als lepel of schep. Er is zorg besteed aan de vormgeving, zo blijkt uit de aanwezigheid van kleine bewerkingsvlakjes op de punt van het blad en smalle, langgerekte vlakken op de steel. Voor deze bewerking is een tamelijk smal gereedschapsblad gebruikt van een organisch materiaal als gewei, bot of vuursteen.
Houten voorwerp uit Must Farm bij Petersborough in Engeland. Bron Mustfarm.
Een mogelijke parallel is het knuppel-achtige houten voorwerp gevonden tijdens de opgraving van de opzienbarende Bronstijd-vindplaats Must Farm bij Peterborough in Groot-Brittannië. Dit exemplaar heeft zo te zien een lengte tussen de 60 en 70 cm. Dat het werd gevonden in een huis, samen met andere dagelijkse gebruiksvoorwerpen, pleit wel voor een meer huishoudelijke functie. De knuppel of stamper uit Heiloo is echter gevonden in een afwateringsgreppel en is daar mogelijk bewust in gedeponeerd. In een tamelijk boomloos gebied is het namelijk vreemd dat een groot, afgedankt houten voorwerp niet gewoon is opgestookt. Waarschijnlijk is het voorwerp tijdens het laatste gebruik in tweeën gebroken, getuige de oude breuk. Dit roept weer vragen op over wat er in vredesnaam mee is gedaan!
Omdat er in opgravingen van vindplaatsen uit verschillende archeologische perioden met een goede conservering voor organisch materiaal de meest uiteenlopende houten voorwerpen worden gevonden, is het belangrijk om voor de identificatie een grote referentie ter beschikking te hebben. Er wordt momenteel gebouwd aan een database voor archeologische houtvondsten uit Nederland en Europa: WOODAN. Het is de bedoeling dat alle houten voorwerpen die zijn opgegraven sinds het in werking treden van de wet van Malta, maar ook van opgravingen uitgevoerd vóór 1997, met een duidelijke tekening en foto worden opgenomen in deze database. Neem gerust vast een kijkje.
Tuinman, N.C. & J. de Koning, 2021: De archeologische begeleiding van de aanleg van twee paddenpoelen bij Middenduin in Heiloo. Vroege middeleeuwen, Romeinse tijd en bronstijd in een klein deel van Heiloo-Zuiderloo, gemeente Heiloo (Hollandia reeks 975), Zaandijk.
Knight, M., R. Ballantyne, I. Robinson, Z. Gibson & D. Gibson, 2019: The Must Farm pile-dwelling settlement, Antiquity 93:645-663
Lees ook Aflevering 4 van de serie Op Eigen Houtje, over een gevonden onderdeel van een spinnewiel!